WANCI ISUK

Tengsoe Tjahjono:
Wanci Isuk

Ora ana jago kluruk nanging srengenge
tetep sumunar ing brang wetan
Sapa sing teka? Lawang isih tinutup impen.
Angin durung adoh playune
nanging suwaramu wis kaprungu ngawe-awe


tanpa uluk salam wis ngadeg ngarep pager
mripat tanpa pedhut, sumunar merak ati
Nawang Wulan ora kelangan selendhange
nanging tresna tuwuh ing pang-pang jambu
nalika udan riwis-riwis ngreceh wiwit bengi

Ora ana jago kluruk nalika dak aras pipimu
angin semilir saka cendhela miyak korden awarna mawar
rikmamu ireng meles kumleyang nang pangkon
“Dhuh, nimas, iki lho kanugrahane jawata.”

Atiku dudu padhas ing perenge kali
lumer dening cahya wulan wanci dalu
praptamu dak papag kanthi tangan tumenga tawang
warih sing dak antu-antu nalika gulu krasa ngorong
“Aku dudu Tarub sing culika, aku duwe tresna!”


30/07/10-23:13

sumber: facebook-e Pak Teng

Waca

Geguritane; Hardho Sayoko SPB

WANUH

Aja percaya unine manuk engkuk
sing doyan ngoceh karo wotak watuk
wong enere panuding ora isin ditawakake
mula apa angele ngapusi karo nyebar uyah
disambi ngamping tumpukan damen neng sawah


Dhek emben padha ora isin adol sepata
mblejeti wadine rowang jare dudu laku nista
dupeh jare mung tepungan rikala melu baris
mula ora maelu karo sing padha pringas-pringis

Sing biyen gantholan jenthik padha bengkrik
sing sak iki dum-duman sarung plekat
ora isin nek dhek emben rebutan brekat
mula eling-elingen unine tekek neng blandar
ben ora melu nyangoni kere sing pingin jigar

Kedunggalar, 14/15 Mei 2009


SAMUN

Embuh kaping pira nyoba nduwa
branange ati sing ngobong dhadha
panggresahmu tetep nggandhuli jangga
nimas, nimas kena apa sisane esem
kerep nunjemake rasa kangen katutan mawa
mangka semilire angin wis suwe nggiring mega

Kedunggalar, 15 April 2009

SAMUN 2

Sepi kang tumlawung kekejer tanpa golek lanjaran
ninggalake legine esem sing nglabur lawang pendhapa
pinaes crita endahe jaman bocah sing langgeng ngukir makna
rikala nyruput madu karo ngenam tharik-tharike impen neng mega
nganti lali kersane Gusti kerep ora jumbuh karo endahe panggantha

Neng sak dawane lurung dak anam dina-dina sing kawuri
lewat gurit lan gambar sing blasar sak wise bukak senthong
sak wise panudinge driji minangka paseksen kang wis binabar

Sepi kang tumlawung wis suwe kelangan rambatan
ditampik sepane esem sing mung kari sisa neng tembok rengka
merga sing nate dijlumati neng impen saya nglokor kegiles mangsa
mula puluhana ditangisi sing wis ginaris ora bakal slenca
sing dikersakake Gusti ora bakal owah saka ingere jangka

Kedunggalar, 20 Juli 2006

Waca

SASTRA JENDRA

Crita Cekake: Sugeng Kariyodiharjo

Omahe mencil, rada adoh karo tangga-tanggane, cedhak kuburan. Omah joglo cete ijo, jenggarong magrong-magrong. Balene manggon ing ngarep, omah gedhe ana sisih mburi, sisih wetan pawon, madhep ngidul. Omah gebyog modhel kuna sing umure wis kira-kira satus taun. Omah iku arupa warisan saka mbahe biyen.


Platarane amba mula samubarang tanduran ana. Ana ngarep omah ditanduri wit-witan lan kekembangan. Ana pring gadhing, ditandur ing panggir pager pojok wetan. Tebu wulung ditandur ing pinggir pager pojok kulon. Kembang kenanga, ana pirang-pirang werna. Ana kenanga Jawa, ana kenanga Jepang, ana kenanga Thailand . Wit kates uga ana, ana kates Jawa ana kates Jepang, lan uga kates Thailand. Wohe pating grandhul nyenengake. Uga ana kates gantung sing lumrahe dianggo jamu. Biasane kates gantung iku dibutuhake wong kanggo jamu. Kembang kates gantung bisa dimasak, dioseng-oseng njur dicampur urang segane anget-anget, jan nikmat banget. Klapa gadhing ditandur ing cedhak regol. Lumrahe kanggo pajangan yen ana wong duwe gawe mantu, uga dianggo ubarampe sarat nalika slametan mitoni jabang bayi isih ana ing kandhutan. . Ing mburi omah ana barongan pring rada rungkut. Yen disawang saka kadohan swasana ing sakiwa tengene omah rada ayom lan ayem.

Ora mung tanduran sing gedhe-gedhe wae, ing plataran mau uga ditanduri empon-empon sing lumrahe diarani tanduran “toga”, tanaman obat keluarga. Pancen pamarentah ora leren-leren anggone menehi penyuluhan supaya para warga nandur tanduran toga iki. Akeh manfaate tumrape wong-wong ing padesan. Apa maneh desa mau rada adoh saka Puskesmas sing anane mung ing kecamatan. Saka Puskesmas dohe kira-kira lima utawa nem kilonan. Kamangka dudu dalan jurusan sing diliwati bis utawa truk. Karone maneh saiki yen saiki arep mertamba, ragade larang. Kudu ngetokake dhuwit atusan ewu, bisa-bisa malah nganti yutan barang. Kamangka pengasilane wong padesan mung saka anggone ngolah sawah, ora ana pametu liyane tetanen. Mula wong tani lagi bisa nyekel dhuwit yen lebar panen.

Dhek sedhela kae ana wong tiba saka wit klapa, arep ditumpakake montor , tanggane ora ana sing duwe. Arep digonceng pit montor disilihake tanggane , ora bisa lungguh jalaran kira-kira boyoke sing cuklek. Mula kepeksa digawekake amben cilik saka pring banjur digotong, dipikul wong papat menyang Puskesmas. Untung wae jiwa gotong royonge isih diuri-uri, mula sing melu nggotong lan mikul menyang Puskesmas ya wong akeh, kira-kira wong sepuluh, tanpa diprentah. Anggone nggotong genti-genten. Yen ana sing kesel banjur digenteni liyane. Durung, yen ana wong sing arep nglairake. Pirang-pirang dina bayine durung lair-lair. Kamangka mbah dhukun wis ora bisa ngatasi lan kudu digawa menyang Puskesmas. Mula wong-wong banjur tetulung nggotong lan mikul menyang Puskesmas.
Yen mung lara panas, ngelu, mencret wae tambane cukup golek ing sajerone pekarangan. Lara panas ditambani godhong dhadhap serep, lara mlembung utawa kembung cukup ditaleni wit sembukan, lara mencret ditambani kunir diparut dicampur karo enjet njur dicekokake. Yen mencrete ora waras-waras digolekake ampet-ampet pupus jambu kluthuk , digerus banyune diombekake. Mayar wae . Sing susah lan rekasa yen ana wong ketaman lara abot, disuwuk ora waras, digolekake dhukun mrana-mrana ora jodho. Untunge saiki ana program Jamkesmas sing bisa ngentheng-enthengake sanggane wong sing lagi ketaman lara.

Sapa ta sing duwe omah iku ? Mbah Tarna. Wonge wis rada tuwa , kira-kira umure wis suwidak lima taun. Dene mbah Tarna wedok isih ketok rada enom. Biyen kawine dhudha oleh randha. Ning randha lanjar. Umure kacek rada akeh, rong puluh taun. Mbah Tarna umur patang puluh taun nggawa anak loro. Saiki wis omah-omah dhewe, sing siji neng Surabaya, sijine neng Jakarta. Dene mbah Tarna wedok randha lanjar sing lagi umur rong puluh taun. Mbah Tarna wedok dhewe rabi umur nembelas taun. Anggone jejodhoan durung duwe anak. Jalaran neng desa golek pangan angel , mula bojone mbah Tarna wedok banjur lunga bara menyang Tanjung Pinang. Lawas ora mulih-mulih. Ora layang ora kabar, apa maneh kirim pangan. Krungu-krungu kabar jarene neng Tanjung Pinang malah wis kecanthol wong kana. Dadi ora nate mulih babar pisan.

Akeh wong mara menyang omahe mbah Tarna, perlune mertamba. Sing nambani dudu mbah Tarna lanang, nanging mbah Tarna wedok. Mula bukane mbah Tarna wedok bisa nambani wong jalaran nemu carang pring. Nalika samana ana wong butuh pring kanggo pager nembung marang mbah Tarna.

“ Negara dhewe, Man. Goleka neng mburi omah, butuh pirang lonjor ta ?,” kandhane mbah Tarna wedok.

“Namung tigang lonjor, mbah. Kangge nyulami pager ngalas, wong dibrobosi wedhus,” kandhane Sadiman.

“Miliha sakarepmu !”

Sadiman banjur menyang lebuh mburi negor pring, nalika ngrenceki pring nemu carang pring rada aneh. Banjur kandha menyang mbah Tarna wedok.

“Niki enten carang sing aneh mbah,” kandhane Sadiman.

“Aneh piye , Man ?” , pitakone mbah wedok karo marani Sadiman.

“Niki lho saeros carange enten kalih,”

“Ya iki sing diarani pring pethuk , kena kanggo jimat, Man. Kene dak simpene”

Pring mau banjur direnceki dipilih sing dibutuhake wae, digawa mulih banjur disimpen ing jero lemari. Bengine mbah wedok ngimpi yen ditekani wong tuwa wis kaki-kaki penganggone sarwa putih, karo nyekel teken. Wong tuwa mau kandha menyang mbah wedok, “ Tini, pring iku rumaten sing becik. Kuwi kena kanggo sarana tetulung marang wong liya. Yen ana wong sambat lara panas, ngelu pring mau kumen, banyune banjur ombekna.” Sabubare kandha mangkono wong tuwa mau banjur ilang.

Temenan dina candhake ana tanggane mbah Tarna liwat ing ngarep omah banjur diaruhi, “Arep nyang ngendi, Mar?”

“Ajeng tumbas bodrex mbah. Niku lho gendhuk empun tigang dinten awake sumer boten mantun-mantun,” wangsulane Marni.

“Njajal gawanen mrene”

Anake Marni digawa menyang omahe mbah Tarna. Ing kana diwenehi banyu supaya diombekake marang anake. Pranyata waras. Wiwit dina iku ana wae sing teka menyang omahe mbah Tarna perlu mertamba. Ora mung mertamba wae malah yen ana perlu liya uga ana. Upamane petung ngedegake omah, pindhahan, mantu lan malah ana sing nakokake kepriye nasibe ing tembe mburine.

Wis kira-kira telung sasi mbah Tarna duwe dhayoh sing rada beda karo lumrahe wong mertamba. Lumrahe wong mertamba iku mung pisan pindho, akeh-akehe ping telu. Dhayoh iku sering teka, kadhang seminggu ping pindho kadhang-kadhang ping telu. Mula banjur dadi rasanane tangga teparo. Umur-umurane kira-kira sebabag karo mbah Tarna wedok. Rasanane wong-wong jarene lagi ngaji ngelmu. Jenenge Sugiman, omahe neng desa Janti rada adoh desa kono, ya watara rong kilonan.

Dinane malem Jemuah, bakda Mahgrib Sugiman wis ana ing omahe mbah Tarna. Ora kaya biasane omahe mbah Tarna tansah bukakan nganti wengi. Dina iku bakda Mahgrib wis tutupan. Wong-wong tanggane mbah Tarna ya rada gumun.

“Kadingaren , mbah Tarna yah mene wis tutup lawang,” kandhane Kang Sarta karo nyruput wedang neng warunge yu Nah cedhak omahe mbah Tarna.

“Jarene..... mbah Tarna lunga menyang Surabaya, endhang putune.” Kandhane Kamdi.

“Lha ..... Sugiman mau apa ana kono ?” pitakone Kang Sarta curiga.
“Kaya –kaya bakda Mahgrib mau wis neng kono,” wangsulane Kamdi.
“Wah iki glagate ora kepenak iki. Ayo lapor pak RT, “ kang Sarta ngajak Kamdi.

Sawise mbayar wedang, wong loro mau banjur menyang omahe pak RT, kandha yen Sugiman ana nggone mbah Tarna kamangka mbah Tarna ora ana.

“Ngoten niku rak boten sae ta, pak RT,” lapurane Kang Sarta.
“Wis aja rame-rame . saiki paranana Kija Hansip, aku dak lapor pak RW, karo ngandhani pak Bayan, lan mbah Kamituwa. Nanging aja grusa-grusu, kudu ditliti dhisik,” kandhane pak RT.

Temenan, ora suwe wong-wong wis ngumpul ana omahe mbah Tarna. Sawise ditilti pranyata ana kahanan sing ora bisa gawe tentreme masyarakat. Lawang banjur digedhor. Mbah Tarna wedok karo Sugiman digawa menyang bale desa, diirit wong akeh.

“Mbah, niki pripun. Sampeyan niki empun sepuh, kok sampeyan duwe polah kados ngeten niki pripun?” kandhane pak RW.

“ Polah napa ? Kula niki saweg mejang ngelmu.”

“Ngelmu napa. Wong ngelmu kok kados ngoten.”

“Ngelmune Begawan Wisrawa sing diturunaken dhateng Dewi Sukesi. Sampeyan nate ningali wayang napa boten?”

“Ngelmu Sastra Jendra ?”

“Lha enggih. Sampeyan dhewe nggih ngerti.”

“Tapsire boten ngoten mbah.”

“ Ngelmu niku kelakone kanthi laku. Sing dilakoni Begawan Wisrawa rak padha kalih sing kula lakoni. Tapsir sing kados pundi ?” kandhane mbah Tarna wedok. Omongane akeh kemriyek ora kena diselani. Didunung-dunungake tetep ora dunung.

“Lha iki tapsir sing ora genah, ” ujare pak RW ,karo unjal ambegan.

Surabaya, 10 Juni 2010.

http://www.facebook.com/?ref=home#!/notes/sugeng-kariyodiharjo/crita-cekak-sastra-jendra/402058895078

Waca

Markus Kancaku

Davit Harijono

markus.. ya'apa sekola'anmu?
takrungu kabar rika dadi pimpinan
apa ya mumet karo inspeksi
apa malah isih udreg perkara ktsp
sing jare ora ana uwise
sing jare rada bingung yen diukur kasil orane
ah, kus..
isih kelingan kali lesti?
nututi wong kenyut
mas intene ilang
aku lan kowe mung oleh warisan gombalan
suwekan klambi
jare sulastri parabanmu si mark-up ya?
bih, mesthi klambimu sarwa necis
ageman safari cinantholan dhasi
gak risi, ta mark?
ups.. sepurane ya
pancen lambe nyinyir iku sok nyonyok ati
yen guthike arek cilik, kus
sering nyonyok tai!
kelingan ta mlaku turut dalan
mbambung mbarang
murih geguritan lan kaendahan iku
ora ilang
sepatu suwal embuh nganti entek jaitan, ya mark?

apa iya se, lur
amarga lungguh kursi beda babute
apa sila lemek klasa beda tinggine?
gae lo warisane leluhur didhudhuki
kari juglangan mambu ta..ladalah..
sesotya mutyara wis oncat saka embanane
dilela ledhung sinembah dening wong kekudhung
melik kamelikan wekasan mung trima tanpa tuwas
awit dayaning pangigit lan butarepan
dalan bener lan pengkolan dadi pilih ora ndalan!

gondanglegi, 17juni2010

Sumber: http://www.facebook.com/?ref=home#!/notes/davit-harijono/markus-kancaku/405024422707

Waca

Geguritane: R. Djoko Prakosa

SEPIRA GEDHENE KATRESNANMU


Sepira gedhening katresnamu
Kekasih........
Thukul bareng keteg jantung
Keteg Jejantunge jaka palara-lara keteg jantunge prawan kecur.......
Sing sumengit ngetog karosan......
Ngetog karosan.....

(Sby 18 Nopember 2008)


AJA TURU SELAGINE SEPI



Kekasih........
Aja turu selagine sepi
Ngemuli Jiwamu
Jiwaku.............
kang tumungkul mendhem donga asmara
(geter keteg jejantung ketungka natasi ayang-ayang rembulan, sauntara drji-driji liron Sumendhale rasa tidha tidha...........

Sby 19 Nopember 2008)

ING LATARMU


Ing latarmu...........
Jiwaku dadi kunarpa
.............sa sirmu dadi
Lebu.......
Ing latarmu Jiwaku luluh
Dayaning tresna lan pepasihan tatas
ting blesah ing tugu pungkasan
mungkasi rasa samar.....
.........
Ing latarmu
Mblasah jiwa-jiwaku tanpa dayaning tresna
Lan pepasihan...........

(Wengi Sepi Natasi Pisambat Sing Paling Perih........Klampis 19 Nove 2008)


DAK ARASI RIKALANE TURU

Rikalane jiwa-jiwa wuru
Mapan turu.......
Dak arasi pasuryanMu
Nambal biru tatu ati Ku.....
Kun dadi jatu
Kun dadi satru
Jatu satru kun dadi jatu
(dak arasi pasuryanmu rikala kabeh jiwamujiwaku mapan turu.........mung siji keteg jantungMu jantungKu....................

Sby 18 Nove 2008).



GETERING DRIJI


Geter sing paling panther
Wis mungkasi janji-janji
Amung drijimu drjiku tansah
Gemeter ngrantam layang katresnan
Rupa biru tatu,
Kaya dene crita misteri
Lan romantika babad katresnan
Kaca-kaca mbaka sawji
Nintingi tembang lan lagu-lagu kapang
Marase ati
Keketeg jantung wiwit nuntun getering
Drijiku drijimu
Mendhem ati rasa kapang lan samar
(kaya-kaya driji-drijiMu+Ku gemeter ngremet rembulan sigar dadi papat....

Sby 6 des 2008)



LUKAR


dak lukar kabeh penganggo
kareben katon manjila
atimu............
...........................atiku
Ruket
Ngetus kringet-kringet katresnan
Kanti keteg jantung
Sing manjila.........

Dak lukar........’
Kabeh darbekku darbekmu
Kanggo meras kapanging ati
Mbombong katresnan
Ndhudhah donga asmara
Kang wus lawas dipendhem
Rasa samar..........

(Sby 10 Des 2008 )

PIRA LAWASE


Dadi.........
Wus pirang warsa aku sliramu
Tan kepanggih
Supena...........
Flamboyant
Abange wora wari
luruh semu
aweh paseksen selaking kasunyatan
aku sliramu
tumungkul marikelu mendhem keteg jantung......
dadi......
wis pirang warsa
aku sliramu mbebiru
ati.......(suluk katresnan pepet.........mripat riyem-riyem ngregem ati rapet-rapet......


Sby 1 Jan 09)

Waca

Sensasi

Guritane: Nono Warnono


Es-em-es dhapur pawadan
Adreng nggelar kalangan
Ngungalake gaman ligan kawasisan
Nebah dhadha kasudibyan
Dhuh! pahlawan karahinan


Bocah bajang
Gelar dlancang
Anggit gurit panantang
Sesumbar ancik-ancik pangaji-aji
Dhuh! sastrawan gadhungan

(rebut balung tanpa isi)

Panjebar Semangat No 27/ 3 Juli 2010

Waca

Markus Sastra Jawa Ing Jagad Maya

Dening Budi Palopo

oh… gonjang, oh… ganjing
ngaca kok nganggo lincipe beling
yen kebeler apa ra nggegirisi?

**


PRABAWANE jagad sungsang, sangsaya binuka, sanggane bisa miyak kang culika. Udreg bab markus sastra Jawa kang maune mung ngrame kalawarti Panyebar Semangat, nyata bisa ngulandara ngambah jagad maya. Sakawit aku pancen ora ngerti perkarane. Nalika facebook-an, aku sinapa chating saka kadang kang manggon ing Salatiga: “Mas, piye manut njenengan bab Markus Sastra Jawa?” Weh, aku jan ora mudheng karo pitakon kuwi. Nanging, bareng maca seratan Narko Budiman kang diunggah sedulur kang nganggo jeneng facebook “Kongres Sastra Jawa” (KSJ), sakala aku ngakak.

Markus Basa Jawa, Sumono Gugat. Saka irah-irahan serat (wis dadi isen-isening Panyebar Semangat No. 18), cetha yen Narko ‘cerdas’ banget anggone milah-milih tembung. Awit, kasus Gayus pancen lagi gemrengseng. Kanthi tembung “markus” kang pancen rame dadi rasan-rasan, senajan klebu latah, seratan Narko cetha bisa gawe wong penasaran. Apa iya ana makelar kasus sastra Jawa? Kasus apa sing perlu dimakelari? Sapa sing dadi markuse?

We ladalah… sing nanggapi unggahan serat kasebut kok ya lumayan anget. Aku njur ngerti yen ana udreg bab markus sastra Jawa ing jagad maya. KSJ ajak-ajak supaya “oknum” markuse ditangkep lan diadili. Ana uga kang dhem-dhem (Rini Puspo Hardini), supaya rembug ora dadi dalan benthik karo kadang dhewe. Nanging KSJ sajak mberot, nganggep yen bab markus sastra Jawa kuwi bisa dadi pitenah yen ora diblakakake.

Ing kalodhangan kuwi Kukuh Setyo Wibowo ngelingake, menawa seratane Narko bisa diarep-arep dadi pancingan diskusi kanthi gayeng. KSJ sajak sarujuk karo kakudange Kukuh. Nanging, bareng Jarot Setyono melu-melu nimpali, KSJ sajak keslomot, lan tembung timpalane Jarot dianggep mblekutet.

Njur, senajan seratane Narko ora nyebut jeneng, KSJ malah wani njongklok yen “satemene sing diarani markus basa Jawa kuwi tibake: Bonari Nabonenar”. KSJ kok bisa mesthekake yen Bonari dadi markuse? Mengkono pitakone Rini Puspo Hardini. Rada aneh pancen. Seratane Narko cetha ora nyebut jeneng, nanging KSJ kok sajak kebrongot, lan ngotot yen sing diarani markus ing seratane Narko kuwi mung Bonari?

Kanthi satleraman analisa, minangka wangsulan pitakone Rini, KSJ malah nambah bobot pepasthi: “Wis cetha, sing didakwa Bonari. Pandakwa kang degsiya, kathik ora dibeber kanthi trawaca, mung adhedhasar jare kene jare kana. Apa keladuk yen kang kaya mangkono iku diarani pitenah? (Bonari)”.

Lho, ing pungkasane ukara sing diunggah KSJ kok ana jeneng “Bonari”? Mengkono uga ing mburine ukara KSJ kang ngunggah bab isi SMS marang Sumono Sandy Asmoro, sing wangsulane dianggep “ndledek kaya…(basane rusuh –pen.)”, kok ya ana jeneng Bonari?

Weh, aku njur rada mudheng, menawa sing nduwe jeneng Kongres Sastra Jawa (KSJ) ing facebook kuwi tibake ya Bonari dhewe. Nanging sakala pikiranku njur ngambra kagawa pitakon: Apa Kongres Sastra Jawa (KSJ) kuwi identik karo Bonari?

Dhuh… dhuh… dhuh, kok kaningaya tenan. Yen bener sing nggawe jeneng facebook KSJ kuwi Bonari, mesthine ya cetha banget yen KSJ kuwi kaya-kaya identik karo Bonari. Cetha sing duwe KSJ kaya-kaya Bonari dhewe, ora ana wong liyane. Njur, kadang-kadang sing melu bribik-bribik adege kongres sastra Jawa liyane dibuwang ing ngendi?

Dhuh… dhuh… dhuh, kok kaningaya tenan. Kanggoku, kudune bab-bab kaya ngono kuwi sing perlu dirembug, amrih dadi pepeling kang bisa ngurang rasa kumingsun. Aja-aja ya krana bab kang rada-rada kumingsun kaya ngono kuwi sing njalari Narko apa tah Sumono dadi kemrungsung, nganti kawetu tembung pedhes --kanggo tengara sapa sing dadi markus sastra Jawa—kaya ngene iki: “…dadi pendekare kongres ! Jenenge mumbul…Bubar kongres kahanane sastra Jawa panggah isih mbegegeg kaya tugu sinukarta, ora ana sing nyenggol, ora ana sing nggepok. Aja maneh kok wong ’njaba’, wong sing tau oleh jeneng lan jenang saka pokal gawene gawe ’kasus’ wae wis ora ngreken! Makelar kasus basa (klebu sastra) Jawa wis mlayu sipat kuping menyang Negara embuh !”

Mesthi wae, tembung “markus” ing seratane Narko dudu markus kang ngemu teges kaya kasuse Gayus. Mula, kanggoku, ya klebu ngayawara yen Bonari nganti nyeret tembung “markus” sing jare “lelethege jagad” kuwi mlebu ing bab sastra Jawa kaya sing diunggah liwat tulisan “Bonari Nabonenar Markus-e Sastra Jawa?” (Panyebar Semangat, No. 20 Th 2010).

Sepisan maneh, Narko ora nyebut jeneng pawongan ing seratane, malah Bonari sing njlentreh-njlentrehake kanthi nyebut jenenge dhewe. Klebu ukarane Narko “panggonan sing ora tau kambon sastra Jawa” kang interpretatif, ing tanggapane Bonari malah dadi makna tunggal “Desa Cakul, Kecamatan Dongko, Kabupaten Trenggalek”. Embuh apa karepe Bonari kok perlu njlentreh-njlentreh kaya ngono kuwi.

Olah-oleh wae Bonari nyangkal apa sing diunggah Narko. Lan, ya pancen wajib nyangkal, yen –senadyan Narko ora nyebut jeneng—Bonari rumangsa dadi ‘sasaran tembak’. Aku ya sarujuk yen kang diarani Sastra Jawa kuwi ora mung geguritan lan crita cekak utawa crita landhung kang kapacak ing majalah. Nanging, yen wis ana tembung “Sodrun Tenan” lan ukara “…wis ana kang wiwit nglelimbang bakal ngajokake gugatan class action, Wong Cakul, kang didakwa ora tau kambon sastra Jawa kuwi…” ing pungkasan tanggapane, cetha banget yen rembugan tambah ngaco, tambah ngayawara. Dadine, gak cerdas blas…!

Tembang Selingan

Ing facebook, sak jane aku pingin melu urun rembug sing rada-rada nggodha. Nanging, jro batinku kok ana suwara ngene: “Ah, ngomyang…! Pikiran kok cupet tenan. Duwe pikiran kuwi mbok ya dilaras, aja nggladrah sing ora-ora…!”. Suwara kuwi sajak ngelingake pikiranku sing arep ngayawara.

Krana ukara-ukara kang diunggah wis lumayan anget, kanggo nyambung tutur kekadang, aku milih nyela atur kanthi ngunggah gurit tembangan Nyidra Asih; Lelagon Mawa Bawa Asmaradana, kang wis dadi isen-isene Jawa Baya No. 34 Minggu IV April 2010 (uga wis katembangake dening kanca-kanca karawitan kanthi gamelan slendro, nalika pentas sastra Wisrawa ing Unesa 30 April 2010).

Karepku tetembangan sing dak unggah kuwi bisa dadi tembang selingan kaya tampilan wong maca geguritan utawa nembang ing tengah-tengahe acara diskusi. “Weh... weh... para kadang jan gayeng tenan anggone uluk salam lan ngomyang bab markus basa lan sastra jawa.Yuup... sareh dulur... sareh...! Awit, seprana-seprene wong melik tansah nggendhong lali. Nah, yen wis rada sareh... kanggo selingan, ayo tetembangan. Iki lelagon bawa Asmaradana kanthi thing-thingan gamelan laras slendro.” Mengkono ukara pambuka kang ngiring unggahan gurit Nyidra Asih.

Nanging, cilakane, tembung “ngomyang” ing tutur pambukaku malah dadi persoalan. KSJ (persise: Bonari) ora trima yen aku milih tembung “ngomyang” ing tutur pambuka kuwi. Manut panemune Bonari tembung kuwi nyokrok ati. Awit, tembung "ngomyang" kuwi duwe teges muni-muni ora juntrung kaya patrape wong owah pikir alias edan. Bonari malah ngguroni, kanthi pilihan tembung liyane: udreg, bengkerengan, dredah, padu.

Ora lucu pancen. Nanging, aku tetep ora bisa ngempet ngguyu nalika maca tembung geguron sing kudu dak pilih. Embuh sebabe. Sing cetha, guyonanku “merga dayaning urip”, ing bab iki aku tetep moh nggenti tembung “ngomyang”. Lan, amrih ora ana sing rumangsa kena sempyok merga tembung “ngomyang” kaya wong edan, aku ya seneng-seneng wae yen tulisanku iki dianggep “ngomyang”…. ha ha ha ha.

Minangka pamungkasing catur, ing kalodhangan iki aku mung ngelingake mring awakku dhewe, syukur ana kadang liya sing katut kaelingake, supaya nyemak pesen kang kinandhut ing carakan Jawa: Yen ana utusan (hana caraka) milih laku cecongkrahan (data sawala), senajan ngaku padha-padha benere, padha-padha pintere, padha-padha kuat alasane (padha jayanya), pungkasane ya dadi maga bathanga, ancur mak….! Ingak…ingak… jare simbah, wong urip kuwi ngundhuh wohing pakarti lan panggawe.**

Sumber:

http://www.facebook.com/home.php#!/note.php?note_id=434887033053&id=1838222786&ref=mf

Waca

Aja Congkrah Mundhak Bubrah

dening: Mbah Brintik

Sawise maca andharane para kadang sastrawan kang padha banter-banteran nyuwara kaya wong rebut bener lumantar udyana iki, aku banjur nggagas, ngudarasa.


Lha terus kapan basa-sastra-budaya Jawa bisa maju yen sastrawan kang sejatine nduweni tanggung jawab ma¬rang lestari ngrembakane basa, sastra lan budaya Jawa mau mung padha udreg-udregan genti-genten nyalahake liyan? Sastrawan Jawa kuwi kudune rak ya ora beda kaya badan sakojur, menawa salah siji anggota badan ana kang cacad kabeh melu ngrasakake cacade mau. Lha apa arep dikethok dhel terus dibuwang sebrung menawa sikile cacad utawa dianggep ngribeti. Rak ya malah kedhegligan lakune.

Lha yen kabeh padha benceng-cuweng, apa ora malah mlenceng. Malah salah ener merga padha rebut bener. Basa-sastra-budaya Jawa tetep meger-meger, ora mingar-minger (ora obah) merga sing duwe tanggung jawab padha rebutan pinter.

Tumrap aku babarpisan ora klebu ing pikiran ngenani sing jarene hadiah Rancage kuwi. Malah aku dhewe ya ora ngerti, sejatine pengaji-aji Rancage kuwi kanggo sapa, jasane anggone berjuwang kanggo lestari sarta ngrembakane basa-sastra-budaya kuwi sepira, apa temen-temen asil karyane wis nyata apa ora. Ya embuh kono, dak anggep hadiah kuwi pancen rejekine kang nampa. Yen aku dhewe lho, rejeki kuwi yen wis Gusti Allah paring berkah, harak bakal teka dhewe tanpa nganggo nyodhogi kancane.

Aku iki tansah ngugemi ujare para pinisepuh mangkene:
- Rejeki kuwi yen dalane bener, bisa nikmat rasane, bisa dadi daging tenan.
- Aja pisan-pisan ngrebut pulukane liyan, bakal nyereti yen diulu.
- Aja meri marang kabegjan sarta rejekine liyan.
- Yen kowe arep nyacad utawa nyalahake liyan, takonana awakmu dhewe dhisik, apa kowe ora malah akeh salahe, utawa akeh cacade.
- Aja padha duwe watak drengki, srei, jail, methakil.

Yen aku lagi nekani uleman saka kadang sastrawan kang pinuju nggelar acara ing dhaerahe dhewe-dhewe, sena-jan upamane ana kekurangane aku perlu ngritik, nanging ora ateges aku kudu dadi kritikus. Yen kanggoku, sapa bae kang nggelar acara kang ana gegayut-ane karo basa-sastra-budaya Jawa mau, ateges ora lila yen basa-sastra-budaya Jawa mangkrak. Yen ana kekurangane, klerune tatacara pangetrapane, kuwi harak wis lumrah. Endi ana bab kang sampurna ing ndonya iki?

Apamaneh yen acara kang digelar mau manggon ana dhaerah mencil pinggiran. Iki malah nuduhake menawa sejatine bab budaya isih lumaku. Ya mesthi bae manut adate desa mau dhewe. Nyatane kang tetep nggunakake basa Jawa umume ya wong padesan. Menawa ana wong lagi tunggu pari leyehan ana gubug tengah sawah karo ura-ura, lagune ijo-ijo, kuwi ya wis ateges masyarakat padesan isih ngleluri budaya Jawa. Menawa ana wong lagi jagongan nggunakake basa plesetan, parikan kanggo gayenge pajagongan, apa kuwi ora ateges masyarakat padesan klebu pinggiran mau tetep nguri-uri basa-sastra-budaya Jawa? Apa dupeh yen sing nggelar desa mencil, kang jarene ora nate kambon budaya Jawa, kudu dak ece? Jalaran menawa masyarakat padesan wis temen-temen ora nggunakake basa Jawa, bakal dadi apa mengko nasibe basa Jawa?

Dadi yen miturut aku, kang padha nggelar acara mau wis mbudidaya amrih basa-sastra-budaya tetep urip. Apamaneh yen kang nganakake mau generasi mudha minangka peneruse generasi tuwa kaya aku ngene iki wah, saya salut banget. Ateges generasi mudha wiwit gumreget, mlangkah nerusake perjuwangane generasi tuwa kanggo nuduhake anggone njaga uripe basa-sastra-budaya Jawa. Aku ora perlu dikuya-kuya ning kudune malah menehi pandonga.

Kayadene aku dhewe, sepira anggonku njaga kasetyane mitra-mitra sastrawan Jawa. Sejene pancen gedhene tresnaku marang basa-sastra-budaya Jawa, kang wis nyawiji karo napasku mau, anggonku memitran dak buktekake kaya mangkene :

Tanggal 11 nganti 13 Desember 2009 aku kudu nekani Rakernas Taman Siswa ana Jogya. Ndadak sadurunge budhal menyang Jogya, aku entuk undangan via tilpun saka Mbak Ary Nurdiana supaya aku melu ngestreni acara penerbitane majalah Pujangga Anom ing Ponorogo pas tanggal 13 Desember.

Aku ya rada bingung, ora beda kaya mangan woh simalakama, kudu gelem ngurbanake salah siji. Pancen ya repot banget. Ponorogo kanggoku penting, Rakernas uga ora kalah pentinge merga nemtokake kanggo kongres taun 2011 bakale. Wusana aku bisa gawe keputusan kang nurut pemikiranku wis bener, loro-lorone bisa dak ayahi.

Kanthi palilahe Ketua Pengda Jatim, aku bisa ninggalake Rakernas tanggal 13 Desember. Mangka kuwi dina pungkasan kanggo ngrembug rumusane Rakernas. Jam telu esuk aku budhal menyang Ponorogo ninggalake Jogya. Senajan bab mau meksa entuk “sangsi”, yaiku ora bisa nampa piagam lan sembulihe dhuwit transport. Merga kabeh mau ditampakake ing penutupane Rakernas. Nanging kanggoku bab mau ora kepikir, kang penting aku bisa melu nguwatake barisane sastrawan Jawa kang ana Ponorogo.

Saben ana acara ing ngendi bae kang digelar dening kadangku kang ana Tulungagung, Blitar, Ngawi, Magetan, Bojonegoro, Trenggalek, Ponorogo, aku mbudidaya teka. Dak selakna tenan. Bab kuwi mau ora liya saka gedhene tresnaku marang basa-sastra-budaya Jawa, uga setya marang mitra tunggal gegayuhan lan tunggal kandhang.

Kongres endi bae, arepa KSJ-I, KSJ-II, KBJ-IV aku ya merlokake teka. Kanggoku ora ana bedane kuwi KSJ (Kongres Sastra Jawa) apa KBJ (Kongres Basa Jawa), toh kabeh nduweni tujuwan padha. Dene ana masalah kang banjur dadi polemik, kuwi aku malah ora pati mikir. Apamaneh anggone adu panemu ora beda kaya wong partai politik, saya ga¬we aku gumun, geneya ta kok padha kaya mangkono tur padha golek salahe siji lan sijine, tuding-tudingan. Walah embuh kono wis.

Yen aku dhewe, wiwit biyen tumekane saiki basa-sastra-budaya Jawa tetep dak gendhong dak otong-otong mlebu-metu omah gedhong magrong-magrong, kang manggoni singa barong. Aku ngomong nggawa corong ben ora padha mung be¬ngong. Senajanta lakuku kerep keble¬gong-blegong.

Basa-sastra-budaya Jawa tetep dak indhit dak kempit, dak ajak maca gurit, ba¬rengan karo abure manuk emprit. Se¬na¬janta lakuku kepeksa jinjit-jinjit karo mlipit-mlipit, jalaran dalane gupit.

Basa-sastra-budaya Jawa dak dadek¬ake primadona, dak ajak maca gurit, pa¬nembrama, lomba pidhato basa Jawa, lomba nulis Jawa, lomba nembang Jawa. Dadi basa-sastra-budaya Jawa ora dak tog¬ake ngedhangkrang kaya recane Roro Jonggrang. Dak ajak kekiter ing alam pa¬dhang terus mabur tekan awang-awang senajanta kerep kebuncang-buncang.

Basa-sastra-budaya Jawa uga kerep dak ajak nangis, yen ngelingi jagade saya wengis sajak arep nyikat basa-sastra-budaya nganti kikis. Nanging aku emoh yen kudu terus nangis, kudu bisa golek cara kang patitis amrih pepalang bisa katangkis.

Kang dadi pepenginanku, muga-muga bae ana udan es godoran, kena kanggo ngompres kang padha anget bathuke. Aja nganti kebacut panas mongah-mongah merga bisa bubrah.

Yen mangkono, apa ora klakon basa-sastra-budaya Jawa dijarah rayah dening wong njaban rangkah. Banjur disulap dadi barang mewah. Yen wis ngene, sing ndu¬weni mung pasrah merga mung ribut nggo¬ne padha congkrah?

Nyumanggakake. ***

(Panjebar Semangat No.27/ 3 Juli 2010)

Waca