Thursday, October 29, 2009

BUKU AJAR DAN BAHASA JAWA LISAN


Suparto Brata

Kata Mas Cipto Dosen Uness Semarang ketika menghadiri Festival Sastra Jawa dan Desa Inovatif di Cakul Trenggalek 4 Agustus 2009 lalu, untuk menyemarakkan bahasa dan sastra Jawa jangan selalu mengharapkan uluran tangan dari pemerintah melulu. Ini kebutuhan kita, marilah kita berusaha memberdayakannya dengan penuh semangat, seperti halnya ketika para sastrawan dan pemeduli bahasa Jawa menghadiri Festival Sastra Jawa dan Desa Inovatif di Cakul ini

Saturday, October 24, 2009

Menghalalkan Bahasa Indonesia

P ARI SUBAGYO

Menghalalkan bahasa tidak dikenal dalam kepustakaan sosiolinguistik. Yang ada mengharamkan bahasa, seperti dilakukan Fransisco Franco Bahamonde (1892-1975).
Penguasa berdarah Catalan itu menetapkan bahasa Basque sebagai bahasa yang diharamkan. Pasalnya, bagi Franco, etnis Basque tidak bermartabat. Mereka minoritas, sudra sehingga mengotori kehormatan etnis mayoritas Catalan dan bangsa Spanyol umumnya.

Friday, October 23, 2009

Bahasa Indonesia Masihjauh dari Selesai

Kemanakah Tujuan Kebangkitan Bahasa Daerah

Oleh S. TAKDIR ALISJAHBANA

AKHIR-akhir ini muncul bebe-rapa fenomena agak menarik be-rupa bangkitnya beberapa golong-an yang memperhatikan kembali bahasa daerah. Bdgi saya hal ini merupakan sesuatu yang aneh, sebab seperti diketahui, perhatian saya yang terpenting adalah tentang keterbelakangan bangsa In¬donesia di tengah-tengah modernisasi seluruh duia yang mengecil dan umat raanusia yang menyatu.

Guru Bahasa Using Minim

BANYUWANGI-Kabupaten Banyuwangi masih kekurangan guru bahasa Using. Saat ini, baru terpenuhi 50 persen dari total kebutuhan seluruh sekolah. Kondisi itu tentu saja memprihatinkan. Sebab, bahasa Using sudah ditetapkan sebagai kurikulum muatan lokal (mulok) di Banyuwangi. Namun, penetapan bahasa Using sebagai salah satu pelajaran wajib itu tidak didukung ketersediaan guru yang bisa mengajarkannya.

Wednesday, October 14, 2009

Lomba Nembang Macapat Injil di Gereja Paroki St Yusup Blitar

Suara Bagus, Peserta Kesulitan Jalan Pakai Jarit

Gereja Paroki St Yusup, Kota Blitar, punya cara lain melestarikan kebudayaan Jawa. Salah satunya menggelar tembang macapat. Lomba seperti ini tidak pernah dilaksanakan di wilayah Keuskupan Surabaya.
Ratusan orang tampak memadati area Gereja Paroki St Yusup Kota Blitar pada Minggu (4/10) lalu. Beberapa di antaranya mengenakan kostum Jawa lengkap. Yang pria memakai blangkon dan surjan, sedang yang putri mengenakan kebaya dan jarit. Ada yang kesulitan berjalan karena tidak biasa memakai jarit.

Tuesday, October 13, 2009

Menyongsong Kongres IV Bahasa Jawa

Oleh Rustono*

JIKA tidak ada aral melintang, pada medio 2006 Jawa Tengah akan menjadi tuan rumah penyelenggaraan Kongres IV Bahasa Jawa (KBJ IV). Delapan bulan ke depan tidaklah bisa dikatakan masih lama, jika mengingat bahwa untuk mempersiapkan perhelatan berskala internasional yang memiliki arti penting, nilai strategis, dan implikasi besar secara kultural itu diperlukan kematangan dalam berbagai aspek.

Rapat Koordinasi Menuju KBJ-5

RAPAT KOORDINASI DAN SINGKRONISASI PELESTARIAN SASTRA DAERAH DAN BAHASA JAWA MENYONGSONG KONGGRES BAHASA JAWA KE 5

Tanggal 7 ngantos 9 Oktober 2009 manggen wonten HOTEL SATELIT Jl. Mayjen Sungkono No. 139 Surabaya kawontenaken Rapat Koordinasi dan Singkronisasi Pelestarian Sastra Daerah dan Bahasa Jawa Menyongsong KONGGRES BAHASA JAWA KE 5 ingkang dipunrawuhi para undangan saking akademisi, praktisi, pengarang saha pemerhati Sastra Daerah saha Basa Jawa saking kabupaten-kabupaten saindenging Jawa Timur.


Saking anggota Sanggar TRIWIDA ingkang rawuh wonten: Sunarko Budiman, Ari Suharno, Mbah Kana, Rini Lestari, Sita T Sita, David Harjono, saha Edy Santosa. Wonten adicara punika katampi seserapan saking para nara sumber gamben ingkang sampun mumpuni wonten bidhangipun sowang-sowang,ing antawisipun:

1. Prof. Dr. SETYA YUWANA SUDIKAN, MA (UNESA)
2. Prof. Dr. AYU SUTARTO,MA (UNEJ)
3. Drs. JOKO SARYONO,M.Pd (UNIMA)
4. DR.PUTRA MANUABA,M.Si ( UNAIR )
5. Drs. EDDY SUGIRI,M.Hum ( UNAIR )
6. Dr. ANANG SANTOSO,M.Pd ( UNIMA )
7. Drs.AMIR MAHMUD,M.Pd ( BALAI BAHASA SURABAYA)
8. Drs. AGUSTIONO ( BIRO ADM KEMASYARAKATAN PEMPROV JATIM)
9. Drs. EDHI WIDODO ( BALAI PELESTARIAN PENINGGALAN BUDAYA)

Seserapan ingkang kaparingaken antawisipun:
- Beberapa Catatan penting dari kongres ke Kongres Bahasa Jawa menyongsong KBJ ke 5 di Jawa Timur
- Menguak dunia batin orang Jawa melalui penelitian sastra Jawa
- Politik Bahasa dan sastra Jawa di tengah keIndonesiaan dan kesejagatan
- Internalisasi nilai lokalitas melalui bahasa dan sastra daerah (Jawa )
- Pelestarian bahasa daerah ditinjau dari Sosiolinguistik
- Inkubasi komunitas desa-desa berbahasa Jawa sebagai strategi pelestarian nilai kearifan kejawaan
- Pengembangan, pembinaan, dan perlindungan bahasa dan sastra daerah; sebuah amanat Undang-Undang No.24 Tahun 2009
- Mau apa kita dengan Kongres Bahasa Jawa V?

Ing saklajengipun, saksampunipun nampi seserapan, kalajengaken imbal wacana ngengingi kados pundi ing mangke tempukipun damel KONGGRES BAHASA JAWA KA 5 ingkang badhe kawontenaken tahun 2011 mapan wonten JAWA TIMUR mangke sageda murakabi ing sedayanipun, inggih punika sageda kadosdene ajang ingkang saget momot mengku sekul ingkang saking sastra, basa Jawa, basa Medura, Basa Osing, donyanipun pendidikan, donyanipun paneleliti lan sakpanunggalanipun!

Saking para rawuh kasil kaimpun usulan-usulan materi utawa pembahasan ingkang badhe kaajokaken dhumateng Badan Pekerja Konggres saha Pihak Panitia ugi kasil nemtokaken para paraga ingkang lenggah wonten Susunan Badan Pekerja Konggres Bahasa Jawa Ka-5.


Sumber: Sanggaar Triwida

Sastra Jawa Perempuan Terhalang Kesibukan Rumah Tangga

KOMPAS.com-Sastra jawa dari kaum perempuan masih terhalang kesibukan mengurus rumah tangga para penulisnya. Akibatnya, karya sastra jenis ini masih minim. Padahal, potensi untuk itu sangat besar.

Saturday, October 10, 2009

Sedikit Tentang Tradisi Sastra di Jawa Barat

Oleh Hawe Setiawan*

TRADISI sastra di Jawa Barat dapat dibagi ke dalam dua jalur berdasarkan perbedaan bahasa yang digunakan oleh sastrawan di daerah tersebut, yakni bahasa nasional dan bahasa daerah/etnis. Nenden Lilis A. [Bandung], misalnya, menulis puisi dan cerpen dalam bahasa Indonesia, sementara Godi Suwarna [Ciamis] menulis puisi dan cerpen dalam bahasa Sunda, sebagaimana halnya ada anggota komunitas Mekar Parahyangan, Bandung, yang menulis dalam bahasa Mandarin. Pada kasus tertentu, ada juga penulis yang berkarya dalam dua bahasa, misalnya Acep Zamzam Noor [Tasikmalaya] yang menulis puisi baik dalam bahasa Indonesia [Jalan Menuju Rumahmu dll.] maupun dalam bahasa Sunda [Dayeuh MatapoĆ© 'Kota Matahari'] sebagaimana Nunu Nazaruddin Azhar [Tasikmalaya] yang antara lain menulis naskah drama, puisi dan cerpen dalam bahasa Sunda selain menulis puisi dalam bahasa Indonesia. [selanjutnya…]

Friday, October 9, 2009

Bathik kuwi ya (bathik) tulis

Bathik sing endi sing njalari bebadan UNESCO (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization) mutusake bathik minangka pusaka warisan donya asli Indonesia kang asipat tan ragawiyah?

Thursday, October 8, 2009

Penulis Sastra Jawa Ngumpul ing Trenggalek:

Senajan Mung Prasaja Acara Katon Semuwa

Wragad kanyatan isih kalah karo tekad. Bonari Nabonenar (45) seka Trenggalek kasil mbuktekake. Senajan kanthi prabeya cumpen mung Rp 50 yutan, kasil ngumpulake atusan penggiat Sastra Jawa saindenging tanah Jawa. Satemah desa klairane Bonari, Nglaran Kec. Dongko, katon regeng sajroning rong dina. Dalasan Bupati Trenggalek Soeharto uga kepareng ngestreni, saengga bawa rasa antarane para penulis Sastra Jawa iku katon semuwa najan kanthi papan prasaja.

NGLARAN, NABETE JRONING ATI

Nggelak Optimisme Mekare Kasusastran Jawa

PRIKANCA pengarang sastra Jawa sarta aktivis olah tetanen saka njaban daerah kang dadi peserta Festival Sastra Jawa dan Desa (FSJD) 4-5 Agustus 2009, wis nilarake Dhusun Nglaran, Desa Cakul, Kec Dongko, dhusun pucuk nggunung ing Kab Trenggalek. Rebo bengi bubar adicara penutupan kanthi nggelar wayang tobos, 18 anggota rombongan PSJB (Pamarsudi Sastra Jawa Bojonegoro) pimpinane JFX Hoery, langsung bodholan senadyan mobile kudu ngliwati dalan rumpil menggak-menggok munggah-mudhun.

Sakbis rombongan wayang dongeng saka Universitas Negeri Semarang (Uness) uga tengah wengi iku uga mulih sabubare pentas ing aula SD/SMP Satu Atap ing Cakul. Adicara ditutup Wakil Bupati, Mahsun Ismail SAg MM diterusake pentas dhalang cilik Wuwus Nanang Galih Carita kang kasil ngrengkuh Lima Besar lomba pedalangan anak-anak ing Solo 2008.

Kari pengarang telu kang durung mulih kalebu Diah Hadaning saka Bogor sing gelak-gelik nunggu travel menyang Surabaya. Nedhenge nunggu ndadak Bonari Nabonenar, Ketua Penitia FSJD ya Ketua PPSJS (Paguyuban Pengarang Sastra Jawa Surabaya) antuk telepon saka kabupaten martakake yen Bupati Trenggalek Drs H Soeharto ngantu-antu tekane peserta lan panitia. “Pira wae dijaluk tekane, Bupati adreng banget,” mangkono unine telepon saka kabupaten iku.

Pirsa regenge adicara pembukaan sarta akehe peserta Bupati rumangsa ngungun jalaran ora ngira jebul kaya ngono dadine. Rawuhe rombongan bupati Selasa awan, dipapag kiprahe jaranan “Turangga Yaksa” saka Dongko lan diregengake Grup Kentrung Moderen “Panji Wulung”. Durung maneh kiprahe grup kerawitan SD Cakul dalah panggerong bocahe sarta Tari Gambyong dening para Guru GTT Dongko kang mangayubagya rawuhe Bupati sarombongan. Krana kepranan, mahanani panjenengane kapiadreng nyugata para pengarang sastra Jawa ing pendhapa.

Senadyan awak rasane lungkrah telung dina sarasehan, karen-karene peserta ngestokake sowan Bupati diombyongi Ketua lan Sekretaris Pantia FSJD (Bonari lan Sarwan S.Pd) sarta para panitia lokal liyane. “Sinten malih ingkang badhe nguri-uri basa, sastra, lan budaya Jawi kajawi kula panjenengan sami,” ngendikane Pak Bupati ing pringgitan.

Saka kono, Bupati H Soeharto kang nampi gelar Kanjeng Haria Hadiningrat saka Kasunanan Surakarta iku banjur ngajak tamune menyang pendhapa mirsani lomba tembang macapat tingkat SLTP lan SMU sa-Kab Trenggalek. Dina Sabtu lan Senene bakal dianakake lomba geguritan kanggo murid-murid SD, SLTP lan SMU. “Lomba ngaten punika ajeg dipun-adani saben amangeti tanggap warsa Kab Trenggalek sarta HUT Proklamasi Kamardikan RI,” ngendikane.

E, wis kaya ngono pangrengkuhe, rombongan mulih isih dioleh-olehi camilan khas Trenggalek sarta diajak kembul bojana andrawina dhahar sayur lodho ing warunge “Pak Yusuf”. Tumrap para peserta, dhusun Cakul Trenggalek ora mung nabet jroning ati krana endahing alam lan grapyak sumanake bebrayan padesan, ananging uga nuwuhake rasa optimisme marang mekar lan ngrembakane sastra Jawa ing bumi Nuswantara.

Lamun Kongres Basa Jawa (KBJ) utawa Festival Pedalangan Nasional tansah diadani ing hotel berbintang tengah kutha kanthi wragat milyaran rupiah, panitia optimistis lamun FSJD kang diadani ing perenge gunung iki bisa luwih sukses senadyan cumpen fasilitas. Adicara iki disengkuyung Pemkab Trenggalek kanthi bantuan posko kesehatan, mobil, banyu resik, lan bantuan liyane.

Kanthi dana mung puluhan yutan rupiah, festival bisa klakon luwih regeng lan marem. Ana 432 Guru SD lan SLTP melu seminar Pembelajaran Bahasa dan Sastra Jawa kang diembani Guru Besar Unesa Surabaya, Prof Dr Setya Yuwana sakanca. Wondene 35 pemuda tani sa-Kec Dongko kang melu sarasehan ing gedung Madrasah Tsanawiyah Dongko diembani Purwanto (Kelompok Tani Bangunrejo Godean, Sleman), Qobul SH (Kelompok Lelang Hasil Pertanian, Galur, Kulonprogo), lan Siti Aminah (Pengarang, Pekerja Komunitas) saka Yogyakarta. Malah bubar sarasehan mengko, para among tani Trenggalek kepingin mertinjo kebon lomboke Pak Purwanto ing tlatah pesisir Yogyakarta.

Banyu Bening
Cakul mono dumunung ana ing ruas dalan kang nyambungake Kec Panggul karo Kec Dongko (Kab Trenggalek), watara 90 km saka Pacitan lan 45 km saka Trenggalek. Ewa semono FSJD bisa nekakake pengarang lan akademisi saka tlatah Pulo Jawa wiwit saka Jakarta nganti tekan Blambangan. Wiwit saka pengarang Gunawan TS (Jakarta), Sucipto Hadi Purnomo (Semarang), Widjang (Taman Budaya Surakarta), Dhani Priyo P lan Noor Singgih (Yogyakarta), Harmono Ks lan Suparto Brata (Surabaya), nganti para pengarang saka Sanggar Triwida Tulungagung lan Paguyuban Sastra Jawa Banyuwangi.

Kajaba iku, sarasehan uga ditekani tamu mirunggan saka komunitas pengarang TKI Hongkong, Melur (Jombang) lan Sri Lestari (Blora) E, ing Satengahe sarasehan lumaku isih kerawuhan rombongan 14 warga Paguyuban Pamarsudi Budaya Jawa ”Sedyatama” saka Madiun. “Kula sakanca rumaos katimbalan mriki sasampunipun ningali jagong budaya wonten ing TVRI dinten Ahad-ipun,” kandhane Agustinus Maryanto, pangarsane paguyuban.

Adicara iki diliput media basa Jawa Jaya Baya (Surabaya) lan Jaka Lodang (Yogyakarta), media basa Inggris The Jakarta Post (Jakarta), Jawa Pos, JTV lan TVRI. FSJD uga ditekani sastrawan nasional (basa Indonesia) kayadene D Zawawi Imron (Sumenep), Beni Setia (Madiun), lan Tjahjono Widarmato sakembaran saka Ngawi. Manut Zawawi, ing Sumenep isih ana 15 grup mamaca macapat kang tansah aktif lestarekake sastra Jawa. “Aku yakin, sastra Jawa ora bakal mati,” kandhane.

Perkara ngrembug bebana sastra Jawa khusus dening wong Jawa kaya bebana Rancage iku, peserta isih nyumenekake dhisik. Nanging peserta sarasehan sarujuk ngupadi penerbitan karya sastrane tanpa medulekake antuk bebana sastra apa ora. Para peserta uga sarujuk ngundhakake kawruh sastrane sarta komunikasi marang padha-padha pengarang sastra Jawane liwat internet.

Ing sarasehan kanthi cara lesehan mau, para peserta padha nuduhake ekspresi senine ing babagan tembang macapat lan geguritan, sejene padha nawakake karyane ing bursa buku sastra Jawa. Kaya pantomime Jemek Supardi saka Jogjakarta kang dipentasake ing wengi kapisan ngelikake marang pengarang sastra Jawa bisaa dadi banyu bening kang murakabi marang panguripane manungsa. Banyu bening dadia pencerahan tumrap manungsa murih optimistis ngadhepi urip lan nguripi sastra Jawa.

Kanthi pantomim gaya Mataraman lakon “Leb Banyu Butheg”, Jemek Supardi ngelikake marang kita kabeh aja nganti mengkone krisis banyu. “Krisis banyu wiwit dadi ancaman serius tumrap panguripane manungsa. Banyu bening wiwit dadi barang langka, sepuluh taun maneh saya angel digoleki,” welinge Jemek. Mesthine ora kaya mangkono nasibe karya sastra Jawa. [RM Yunani]

Jaya Baya Nomer 52 Tahun 2009

PANGGURIT DIAH HADANING


MULIH MARANG “IBU” BUDAYANE

Nganggo sandhang penganggo sarwo ireng, rambut dawa diore, Diah Hadaning macakake guritane “Paseksene Anake Ki Suta Kluthuk” ing acara pentas Festival Sastra Jawa (FSJ) wengi ing Cakul, Dongko, Trenggalek, 4 Agustus 2009. Sanajan penggurit sing yuswane wus 69 taun, nanging dheweke isih bisa nuduhake ekspresine lumantar guritane kasebut. Eyang putri Diah Hadaning keraya-raya teka ngestreni FSJ karana tresnane marang sastra Jawa. Wus ana sauntara kumpulan guritan sing diserat wiwit taun 1980 kayata “Paseksen Anake Ki Suto Kluthuk”, “Kirab Gurit 53”, lsp.


Diah Hadaning, nyemak saka guritan-guritane, sajak kepranan karo Kejawen sing melu ngrenggani sejarah uripe. Ing bukune “Paseksen Anake Ki Suto Kluthuk” ing kono malah dicethakake dening dheweke prakara mau mangkene: ‘Konjuk catur wanodya kang nengarani greget seni lan jatidhiriku: Raden Ayu Mardinah (Pertapa Goa Tabuhan, Tlatah wetan), Kanjeng Ratu Kalinyamat (penguasa Tlatah Lor), Raden Ajeng Kartini (Pejuang kemajuan wanita), Sakirah (Pengukir jiwa ragane penggurit)’. Yen maca sabrebetan, katrangan kaya mangkono mau pancen ora patiya ketara mungguh kepriye tlonjonge marang rasa-pangrasane Diah Hadaning marang Kejawen. Kabeh sing katuran konjuk iku wanita. Para wanodya mau banget gedhene anggone lelabuh marang lelakon uripe, mligine marang kelantipane anggone nulis guritan.

Prasaja. Urip iku satemene prasaja. Mangkono manut Diah Hadaning kaya sing katulis ing guritane “Anake Ki Suta Kluthuk”: aku iki anake Ki Suta Kluthuk/lair bengi kairing swara suluk/tanpa piranti suci ama/ya mung welat lan empu kunir/aku ora wedi getir/yangisku sora/ngungkuli sambating sibu/wong-wong gumun takon mara/besuk arep dadi apa/aku iki anake Ki Suta Kluthuk/wiwit cilik wis mendem urip sara/saben bengi sibu mbisiki/ya gendhuk langit kae gambarana/pasuryan priya kang gawe mulya/sibu ora ngerti/aku iki angin gunung/kang ngiring swara suluk/aku iki ati kembara/ara-ara lan alang-alang kanggoku kanca/angin tlatah lor dadi nafasku/banyu tlatah lor dadi getihku/tanah gunung lor dadi dagingku/watu tlatah lor dadi balungku/langit lor ya bapakku/bumi lor ya ibuku/aja kemlungkung mring dunungku/aja gething mring sambatku/apa maneh merjaya aku//

Gawe Rasa Kebal Lara
Guritane mantan wartawan Swadesi Jakarta iku bisa dibabarake yen nggambarake kangene marang alam sing wus tau nglairake dheweke minangka wong Jawa sing prasaja. Coba disimak judhule iku “Anake Ki Suta Kluthuk”. Tembung kluthuk, ing madyaning masyarakat Jawa dianalogekake kanggo wong-wong ndesa utawa wong sing prasaja banget uripe. Ya ing kene iki (prasaja) sing bisa ditemokake maneh dening panggurit mungguhing alam Jawa, mligine Jawa pesisiran. Kekarepan/pepenginan bali marang sumber Jawa kaya mangkono mau ora maido dadi lumrah menawa ngumbarane rasa lan pengalaman wus njajah tekan ngendi-endi papan lan panggonan tumrap kawruh. Diah Hadaning, sajroning mapan ing Jakarta (sabanjure ing Bogor) mesthine wus tepung karo apa sing disebut “modheren”. Ananging, sing modheren mau ora bisa menehi “pangluaran” sing sejati kanggo jiwane.

Bab iki bisa dipetani saka guritan “Jakarta Kala Mangsa” ing antologi Kirab Gurit 53 (taun 2000): Jakarta/rembulane katon abang/ayang-ayangmu gemlewang/Jakarta/gambang kromong keprungu aneh/akeh wong omong nyleneh/Jakarta kala mangsa/gawe rasa kebak lara/Jakarta kala mangsa/eloke mung aneng kaca/Jakarta/dedongengan bocah saiki/ana kreteg tanpa kali/Jakarta/ujare wong melik maju/milih utang nadyan diguyu// Guritan mau nggambarake bab sing cengkah siji lan sijine, apus-apus, ora cetha tlonjonge, lan “gawe rasa kebak lara”. Sawernane prakara kasebut dadi pancadan mungguhing Diah Hadaning kanggo sinau lan tilik sarta mulih maneh marang “ibu” budayane: Jawa. Apus-apus utawa bab-bab sing mung ethok-ethok gebyare yen disawang sapandurat pancen kaya bisa gawe marem, ananging rasa iku ora bisa diapusi. Ibu sing biyen nglairake lan ngedhekake, sanajana ditinggal adoh tetep ora bisa ditinggal lan ora bakal ninggalake, jalaran ibu iku sajatine setya lan asih.

“Laku Spritual”
Awit saka iku, dheweke ngluru maneh nggoleki lan prasapa nuhoni karo garising naluri sing ginurit ing uripe. Kanggo nyapih marang kahanan mau, panggurit sing duwe komunitas Wrung Sastra Diha iki, tau kandha yen kepengin golek papan ing dhaerah salore Yogyakarta (ing sacedhake Kaliurang). Jarene, sauntara taun kepungkur marang JB, dheweke arep gawe dalem kaya dene padhepokan. Nanging, kekarepan mau ora sida kelakon. Embuh apa jalarane. Saiki dheweke dalah kluwargane mapan ing Cempaka, Blok D/14, Mekarsari Permai, Cimanggis 16952 (Jalan Raya Bogor Km. 30). Sing cetha, ora ing Jakarta maneh. Jumbuh karo kahanan kasebut, lungane Diah Hadaning menyang acara FSJ ing Cakul, Trenggalek sing papane ana desa pegunungan iku dadi sawijining “laku spritual” sastra apadene uripe. Duk samana, nalika para kawi (panggurit Jawa Kuna) ngasah lan nikelake rasa-pangrasane, padha munggah gunung dhuwur supaya bisa nggemblengake sakabehing jiwane. Apa Diah Hadaning mangkono persise, amung dheweke dhewe sing bisa njawab. Nanging, totalitase nalika maca guritan lan rong dina ngestreni FSJ saora-ora menehi tengara: pancen ngono ancase!

Balik menyang Kejawen sajake bisa menehi banyu bening marang ngoronging lakuning jiwa. Prasaja, salah sijine kuci urip Jawa, bisa dipigatekake saka tumindak, upamane gawe seneng. Kegawa saka yuswa lan wawasane, Diah Hadaning ora tau nuduhake sapa satemene dheweke yen ora ditakoni. Iku ora ateges angkuh utawa ngrahasiakake uripe, kabeh mau kegawa karep supaya aja nganti gawe seriking liyan. Guritan cuplikan ing ndhuwur mau aweh tengara tandha dunung menyang endi arah sing arep dilakoni. (Dhanu Priyo Prabowo)

Jaya Baya Nomer 52 Tahun 2009

Monday, October 5, 2009

MENCARI KRITIKUS SASTRA JAWA “ SING WIS NJAWA”

Oleh Widodo Basuki

Dalam sebuah kesempatan, sebagai wartawan sekaligus penulis sastra Jawa, saya mewawancarai beberapa teman penulis/sastrawan Jawa (maaf, tidak saya sebutkan namanya) terkait dengan pendapat mereka pada Kongres Sastra Jawa (KSJ ) II di Semarang yang diadakan hampir bersamaan dengan Kongres Bahasa Jawa (KBJ) IV juga di Semarang (30 Juni – 2 Juli 2006). Dari wawancara itu saya jadikan sebagai bahan untuk iku meramaikan Kongres yang terkait dengan bahasa dan sastra Jawa tersebut dengan menulis artikel.

Sunday, October 4, 2009

Kemah Budaya Jawa Digelar Akhir Oktober

Bojonegoro, Jawa Timur - Kemah Budaya Jawa (KBJ) 2009, dijadwalkan digelar di Wana Wisata Dander, di Desa Dander, Kecamatan Dander, Kabupaten Bojonegoro, Jawa Timur, 27 hingga 29 Oktober 2009 mendatang. "Kegiatan ini diikuti sekitar 500 peserta dari berbagai daerah di Indonesia, termasuk peserta dari luar negeri, Australia," kata Ketua Panitia Penyelenggara Kemah Budaya Jawa, JFX Hoery, didampingi panitia lainnya, M Chuzaeni, Kamis. Dia menjelaskan, pelaksanaan KBJ 2009 ini, merupakan langkah yang strategis bagi Indonesia. Alasannya, belakangan ini mencuat berbagai kasus kesenian mulai Reog Ponorogo, Batik, dan terakhir Tari Pendet yang diklaim milik Malaysia.

Di samping itu, KBJ sekaligus untuk menyongsong diselenggarakannya Kongres Bahasa Jawa ke-5 tahun 2011 di Jawa Timur. "Dengan adanya Kemah Budaya Jawa ini, menunjukan kepedulian masyarakat Jawa atas kesenian hasil karya nenek moyangnya masih tinggi," katanya menjelaskan. Dalam KBJ selama tiga hari tersebut akan diisi dengan berbagai kegiatan mulai sarasehan membedah huruf Jawa dengan narasumber guru besar filsafat Universitas Gajah Mada, Prof Damardjati Supadjar dan KRT Sutrimo.

Selain itu, juga digelar Sarasehan Bahasa Jawa Pesisiran dengan narasumber dosen UNESA Surabaya, Sugeng Adipotoyo, dan sastrawan Jawa asal Bojonegoro, Djajus Pete. Sarasehan lainnya yakni Masa Depan Budaya dan Bahasa Jawa, hingga penampilan berbagai kesenian lokal Bojonegoro dan pameran budaya Jawa. Dengan adanya KBJ ini diharapkan akan mampu menumbuhkan semangat kebersamaan untuk tetap mempertahankan kesatuan dan persatuan dengan keanekaragaman suku yang ada di Indonesia. (antara)

saka kene

Ketika Bahasa Santun Tak Lagi Efektif

Oleh: Jidi

DI kota ini, pola penyampaian pesan sering berada di level dosis tinggi, kasar, bahkan sampai pada ancaman dengan sederet sanksi. Misalnya, pegawai pemkot yang mbolos pada hari pertama setelah Lebaran diancam pecat (Metropolis, 22/9). Akankah fenomena semacam itu menandai menumpulnya daya tangkap kita terhadap pesan yang terkandung dalam komunikasi? Atau, sudahkah tidak efektifkan bahasa santun di kota ini?

Saturday, October 3, 2009

Sastra Jawa Tanpa Desa

Haris Firdaus

Ada sebuah paradoks yang saya rasakan saat menghadiri Festival Sastra Jawa dan Desa 2009 pada 4-5 Agustus lalu. Berhasrat mendekatkan sastra Jawa dengan masyarakat pedesaan, yang selama ini diasumsikan sebagai habitat tersuburnya, acara itu, bagi saya, justru membuktikan bahwa sastra Jawa belum bisa benar-benar dekat dengan orang-orang desa.